Asıl adı Abdülhamid Ziyâeddin’dir. 1829 yılında İstanbul Kandilli’de dünyaya geldi. İlk eğitiminin ardından dönemine göre modern bir eğitim veren Mekteb-i Ulum-i Edebiyye’de, daha sonra Beyazıt Rüşdiye’sinde okudu; bir yandan da Arapça, Farsça ve Fransızca öğrendi. Henüz on beş yaşına gelmeden şiirle meşgul olmaya başladı. Aynı zamanda bir devlet adamı olan Ziya Paşa, mutasarrıflık, valilik, şûra-yı devlet üyeliği, nâzırlık dâhil devletin birçok kademesinde görev yaptı. 17 Mayıs 1880 tarihinde vefat etti. Mezarı Adana Ulu Camii haziresindedir.
Ziya Paşa asıl şöhretini şiirlerinden almıştır. Tercî-i bend, Terkîb-i bend ve Harabat en önemli eserleri arasında yer alır. Bugün de halk arasında yaygın olarak kullanılan beyitlerinden bazıları şöyledir:
Âyinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde
İnsana sadâkat yaraşır görse de ikrah
Yardımcısıdır doğruların Hazret-i Allah
İdrak-ı maâIî bu küçük akIa gerekmez
Zira bu terâzı o kadar sıkIeti çekmez
En ummadığın keşf eder esrar-ı derunun
Sen herkesi kör, âIemi sersem mi sanırsın.
