MUALLİM-İ SÂNÎ: FÂRÂBÎ

DOĞUMU: 258/~871 - FÂRÂB
VEFATI: 339/950 - DIMAŞK

Türkistan’ın Fârâb şehri yakınlarındaki Vesiç’te doğdu.

Buhara, Semerkant, Merv ve Belh gibi önemli ilim ve kültür merkezlerini ziyaret edip daha sonra Bağdat’a vardı.

İbnü’s-Serrâc’dan Arapça okudu ve kendisi de ona mantık okuttu.

Nestûrî bir Hristiyan olan mütercim ve şârih Ebû Bişr Mettâ b. Yûnus’tan mantık okudu.

Mantık ve felsefe alanında Harranlı Yuhannâ b. Haylân’dan çokça istifade etti.

Yirmi yıl kadar Bağdat’ta kaldı ve eserlerinin çoğunu burada kaleme aldı.

Aristo’dan sonra “Muallim-i Sânî” ünvanıyla anıldı. Mantık ve ilimler tasnifi alanındaki çalışmalarıyla kalıcı bir etki bıraktı.

Mantığı “tasavvurat” ve “tasdîkât” olmak üzere ikiye ayırdı. Kendisinden sonra yazılan bütün mantık kitaplarında buna bağlı kalındı.

Mûsikî alanında Yunanlılar’ın nazariyatını şerhettiği, eksik intikal eden nazariyat bilgilerini tamamladığı ve yer yer hatalarını düzelttiği el-Mûsîka’l-kebîr adlı hacimli eserini yazdı.

Felsefî sistemini bütün yönleriyle yansıtan el-Medînetü’l-fâżıla adlı temel eserini kaleme aldı.

Felsefeyi, varlık olarak varlığın bilgisi şeklinde; yani bütün kâinatı önümüze seren ve her şeyi kuşatan küllî bir ilim olarak tanımladı.

Ruhunu ve ahlâkını arındırma kaygısı taşımayan ve sadece teorik bilgilerle yetinen kimseyi “sahte filozof” diye tanımladı.

Sudûr teorisi ile bütün varlıkların Tanrı’nın varlığından ezelî ve zorunlu olarak ortaya çıktığını savundu.

Dinî terminolojide Cebrâil veya Rûhulkudüs adı verilen faal aklı, Tanrı ile ay altı âlemi arasında aracı olarak değerlendirdi.

Seksen yaşlarında Dımaşk’ta vefat eden Fârâbî, Bâbü’s-Sağîr mezarlığına defnedildi.

BAZI ESERLERİ

el-İbâne
es-Siyâsetü’l-Medeniyye
Îsâġūcî (el-Medhal)
Tahsîlü’s-Saʿâde
İhsâʾü’l-ʿUlûm
Fusûsü’l-Hikem