Teheccüd ne demektir?
Karşıt anlamlı bir kelime olan (ezdâd) teheccüd sözlükte “uyumak; uyanmak, uykudan güçlükle uyanmak” anlamına gelir (Hatîb eş-Şirbînî, I, 348; İbn Âbidîn, II, 24). Dinî bir terim olarak yatsı namazı ile fecr-i sâdık arasında bir müddet uyuyup uyandıktan sonra namaz kılmayı ve bu süre içinde kılınan nâfile namazı (teheccüd namazı, kısaca teheccüd) ifade etmektedir.
Teheccüd namazı, adını İsrâ sûresinin 79. âyetinde geçen “tehecced” (teheccüd namazı kıl) kelimesinden almakla birlikte Resûl-i Ekrem’e gece namazı kılması daha peygamberliğin başlangıcında nâzil olan Müzzemmil sûresinin ilk âyetleriyle emredilmiştir (73/1-7).
Kur’ân-ı Kerîm’de gecelerin ibadetle ihya edilmesinin önemini vurgulayan birçok âyet bulunmakta, bunların bir kısmında doğrudan Hz. Peygamber (sas)’e hitap edilirken (el-İsrâ 17/79; Tâhâ 20/130; Kāf 50/40; et-Tûr 52/49; el-Müzzemmil 73/1-7, 20; el-İnsân 76/25) bir kısmında gece vakti Allah’a kulluk için özel çaba harcayan müslümanları övücü ve özendirici ifadeler yer almakta (Âl-i İmrân 3/17; el-Enbiyâ 21/20; el-Furkān 25/64; es-Secde 32/16-17; ez-Zümer 39/9; ez-Zâriyât 51/15-18), bir âyette ise Ehl-i kitap içerisinde inançlarında samimi olan ve geceleri Allah’ın âyetlerini okuyup secdeye kapanan bir grubun varlığından söz edilmektedir (Âl-i İmrân 3/113).
وَمِنَ الَّيْلِ فَـتَهَجَّدْ بِهٖ نَافِلَةً لَكَࣗ عَسٰٓى اَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً
"Gecenin bir kısmında da uyanarak sana mahsus fazla bir ibadet olmak üzere teheccüd namazı kıl ki, Rabbin seni makâm-ı mahmûd’a ulaştırsın." (İsrâ, 17/79)
تَتَجَافٰى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ
"Onlar, (korkarak ve ümid ederek Rablerine ibadet etmek için) yataklarından kalkarlar. " (Secde, 32/16)
كَانُوا قَلٖيلاً مِنَ الَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ
"Geceleri pek az uyurlardı." (Zâriyât, 51/17)
Gece namazının önemi ve fazileti ile ilgili hadis-i şerifler
Gece namazının önemi ve fazileti konusunda çok sayıda hadis vardır.
Müzzemmil sûresinin nüzûlünden sonra her gece teheccüd namazı kılan Hz. Peygamber (sas) (Buhârî, “Teheccüd”, 4; Ebû Dâvûd, “Teṭavvuʿ”, 17-18, 27) farzlar dışında en faziletli namazın gece yarısı kılınan olduğunu belirtmiş (Müsned, II, 303, 329; Müslim, “Ṣıyâm”, 203), “Gece namazını kılın; çünkü bu sizden önceki sâlih kulların devam ettiği, Allah’a yaklaşmaya vesile olan, günahları örten ve engelleyen bir ibadettir” buyurmuş (Tirmizî, “Daʿavât”, 101; Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī, II, 502), geceleri uzun olduğundan gece ibadetini, gündüzleri kısa olduğundan orucu kolaylaştırması sebebiyle kış aylarını müminin baharı diye tanımlamıştır (a.g.e., IV, 297).
***
Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Peygamber , geceleyin ayakları şişinceye kadar ibadet ederdi. Ben:
–Yâ Resûlallah, geçmiş ve gelecek bütün günahların bağışlandığı hâlde niçin böyle yapıyorsun, dedim.
–Çok şükreden bir kul olmayayım mı?, cevabını verdi. ( Buhârî, Tefsîr (Fetih), 2; M7126 Müslim, Münâfıkîn, 81)
***
Hz. Ali’den (ra) rivayet edildiğine göre, bir gece Resûlullah gelip onun ve Fâtıma’nın (ra) kapısını çalmış ve kendilerine “Namaz kılmayacak mısınız?” diye seslenmiştir (Buhârî, Teheccüd, 5; M1818 Müslim, Müsâfirîn, 206)
***
Ömer b. Hattâb’ın torunu Sâlim’in, babası Abdullah’tan (ra) rivayet ettiğine göre Resûlallah şöyle dedi:
Abdullah ne iyi adamdır, (bir de) gece kalkıp namaz kılsa.
Hadisi rivayet eden Sâlim diyor ki:
Ondan sonra (babam) Abdullah b. Ömer geceleri az uyur oldu. (Buhârî, Teheccüd, 2; M6370 Müslim, Fedâilü’s-sahâbe, 140)
***
Abdullah b. Amr b. Âs (ra) şöyle demiştir:
Resûlullah (bana), “Ey Abdullah, sen, geceleri ibadet etmeyi alışkanlık hâline getirip de sonradan terk eden falan kimse gibi olma.” buyurdu.
(Buhârî, Teheccüd, 19; M2733 Müslim, Sıyâm, 185)
***
Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (sas) şöyle demiştir:
Şeytan, uyuyan kimsenin ensesine üç düğüm atar ve her düğümde de “Uzun bir gece var, uyu!” diyerek onu uyutur. O kimse uyanıp da Allah Teâlâ’yı zikrettiğinde düğümlerden biri, abdest aldığında biri daha, namaz kıldığında ise hepsi çözülür ve artık dinç ve gönlü hoş olarak sabaha çıkar. Aksi takdirde huzursuz ve tembel olarak sabahlar. (Buhârî, Teheccüd, 12; M1819 Müslim, Müsâfirîn, 207)
***
Abdullah b. Selâm’dan (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur:
Ey insanlar, selâmı yayın, yemek yedirin, herkes uyurken gece namaz kılın ki selâmetle cennete giresiniz. ( Tirmizî, Kıyâmet, 42)
***
Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (sas) şöyle demiştir:
Ramazandan sonra oruçların en faziletlisi, Allah’ın ayı olan Muharrem ayında tutulan oruçtur. Farz namazlardan sonra en faziletli namaz da gece kılınan namazdır. (Müslim, Sıyâm, 202)
***
Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah geceleyin on bir rekât namaz kılardı. Secdeden başını kaldırıncaya kadar siz elli âyet okuyabilirdiniz. Sabah namazından evvel iki rekât namaz kılar ve müezzin namaz için gelinceye kadar sağ yanı üzerine uzanırdı. (Buhârî, Teheccüd, 3)
***
Abdullah b. Amr b. Âs’tan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (sas) şöyle demiştir: Allah’ın en sevdiği namaz, Davud’un (as) namazıdır. Allah’ın en sevdiği oruç da Davud’un (as) orucudur. Davud (as) gecenin yarısına kadar uyur, üçte birini ibadetle, altıda birini ise uyku ile geçirirdi. Bir gün oruç tutar, bir gün tutmazdı. (Buhârî, Teheccüd, 7; M2739 Müslim, Sıyâm, 189)
***
Câbir’in (ra) işittiğine göre Resûlullah şöyle demiştir: Gecede bir an vardır. Müslüman o ana rastlar da dünya ve âhirete dair Allah Teâlâ’dan hayır dilerse, Allah ona dilediğini verir. Bu durum her gece böyledir. (Müslim, Müsâfirîn, 166)
***
Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur: Biriniz geceleyin kalktığında, namaz kılmaya önce kısa iki rekât ile başlasın. (Müslim, Müsâfirîn, 198)
***
Hz. Âişe’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir:
Resûlullah , rahatsızlığında veya başka sebeplerden dolayı gece namazını kılamadığında gündüz on iki rekât namaz kılardı. (Müslim, Müsâfirîn, 140)
***
Ömer b. Hattâb’dan (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (sas) şöyle demiştir:
Her gece (namaz içinde veya dışında) okuduğu Kur’an âyetlerini okuyamadan uyuyan kimse, ertesi gün sabah namazı ile öğle namazı arasında onları okursa kendisine gece okumuş gibi sevap yazılır. (Müslim, Müsâfirîn, 142)
***
Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (sas )şöyle demiştir:
Geceleyin kalkıp namaz kılan ve eşini uyandıran, eşi kalkmak istemediğinde yüzüne su serpen adama Allah rahmet etsin. Yine gece kalkıp namaz kılan, sonra kocasını uyandıran ve uyanmak istemediğinde yüzüne su serpen kadına da Allah rahmet etsin. (Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 18)
***
Ebû Hüreyre ve Ebû Saîd’den rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir: Bir adam geceleyin hanımını uyandırır da namaz kılarsa yahut birlikte iki rekât namaz kılarlarsa Allah Teâlâ’nın zâkirîn ve zâkirât (Allah’ı çokça anan erkekler ve hanımlar) diye övdüğü kimseler arasına yazılırlar. (Ebû Dâvûd, Tatavvû’, 18)
Teheccüd Namazı Nasıl kılınır?
