Dr. Esra Çınaroğlu Azman
Dermatolog
Vitiligo, halk arasında ala, baras, ebreş ve beyaz leke olarak da bilinen bir cilt hastalığıdır. Deride, pigment kaybından kaynaklanan, değişik büyüklükte ve sayıda, sınırlı, süt beyazı denilebilecek renkte yama benzeri beyaz lekeler görülür. Dünya nüfusunun %1’nde görülür ve kadın erkek tüm insanları eşit oranda etkiler. Çocukluktan itibaren ileri yaşlara kadar geniş yaş aralığında görülebilir fakat 20’li yaşlardan önce görülmesi daha olasıdır.
Vitiligonun Sebepleri Nelerdir?
Melanin pigmenti; deri, saç, göz rengini belirler ve melanosit denilen hücrelerde üretilir. Eğer bu hücreler ölür veya melanin üretemezse deri ya daha açık renkli bir hâl alır ya da tamamen beyazlar. Lekeler, genellikle cildin daha koyu renkli kısımlarında veya sürtünmeye maruz kalan bölgelerde görülür. Yüz, koltuk altları, dudaklar, cinsel organlar ve eller vitiligoya daha yatkındır.
Vitiligo güneş yanığı ile tetiklenebilir. Açık renk tenli kişilerde vitiligolu alanlarla normal deri arasındaki fark yazın daha çok belirginleşirken daha koyu tenlilerde hastalık tüm yıl boyunca belirgindir.
Vitiligonun sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte bu konuda dört ana teori vardır:
Melanositlerin hasarına genetik bir anormallik neden olabilir.
Bağışıklık sistemi, melanin pigmentini yabancı cisim olarak algılayıp yok edebilir, melanositleri parçalayabilir.
Anormal fonksiyonlu sinir hücreleri, melanositlerde hasara neden olabilecek zehirli maddeler üretebilirler.
Pigment üretimi esnasında hücreler toksik ürünler üretilebilir ve melanositleri yıkabilirler.
Vitiligonun Seyri Nasıldır?
Hastalığın seyri ve şiddeti kişiye göre değişir; genellikle yavaş ilerler, ilerleme bazen durup sonra tekrar devam edebilir. Şiddetli olgularda lekeler tüm vücuda yayılabilir. Bazı hastalarda renk bir miktar geri gelir, nadiren de tamamen kendiliğinden düzelir.
Vitiligonun Tedavisi
Doktorunuz öncelikle kan sayımı, guatr tahlilleri, b12 vitamini, diyabet araştırılması gibi bazı tetkikler yapacak; size bazı sorular yöneltecek (güneşle aşırı temas, stres, eşlik eden hastalık olup olmadığı) ve tetikleyici faktörleri bulup ortadan kaldırmak isteyecektir.
Vitiligo tedavisi için kanıtlanmış bir ilaç yoktur ancak cildin görünümünü iyileştirebilmek için bazı kremler ya da makyaj malzemelerinin kullanılması hastanın psikolojisi için faydalı olabilir.
Kremler: Yaşa ve tutulum alanına uygun, özellikle erken dönemde kullanılan kortizonlu kremler faydalıdır. Ancak, uzun süreli ve kontrolsüz kullanım; deride incelme, damarlanma, sivilce, tüylenme gibi birçok yan etki oluşturabilir.
Depigmentasyon tedavisi: Ciddi tutulumu olan bazı hastalarda en iyi çözümdür. Ciltte kalan pigment giderilir ve deri tamamen daha beyaz hâle getirilir. Tedavinin tamamlanması yaklaşık bir yıl sürer. Pigment kaybı kalıcıdır.
Fototerapi (Işık tedavisi): Ultraviole ışığının farklı dalga boyları kullanılarak yapılan tedavidir. Mutlaka dermatolog kontrolü altında yapılmalıdır. Solaryum, kozmetik amaçlı kullanılan bir cihaz olduğundan asla tedavi amacı ile kullanılmamalıdır.
Güneşten korunma: Beyaz alanlar güneşte kolayca yanabilir, bu nedenle en az 30 faktörlü güneş kremleri sürekli kullanılmalıdır. Güneşlenme, doktorunuzun önerdiği süre ve saatlerde olmalı; güneş koruyucu giysi ve güneş gözlüğü kullanılmalıdır.
Greftleme: Sağlam deri alanından vitiligo olan alana deri naklidir. Çok az hastada etkisini göstermiştir ve birçok ülkede yapılmamaktadır.
Psikolojik destek: Vitiligo, kişinin dış görüntüsünü bozan bir hastalık olduğundan kişilerde stres, kendine güvende azalma, mutsuzluk ve depresyona sebep olabilir. Bu nedenle hastaların bir psikiyatri uzmanından yardım almaları gerekebilir.
Diyet: Vitiligonun diyetle herhangi bir ilişkisi yoktur ancak renk hücrelerine katkıda bulunabilecek havuç, kayısı, bal kabağı, kırmızı et, balık, ıspanak, dereotu ve ıhlamurun bol tüketilmesi önerilmektedir.
Her Beyaz Leke Vitiligo Değildir!
Beyazladığını fark ettiğiniz bir alan sizi hemen paniğe sevk etmesin. Her gördüğümüz beyaz leke vitiligo değildir. Vitiligo ile diğer beyaz lekelerin ayrımı, dermatoloji uzmanınca mor ışıkla muayene veya biyopsi gibi yöntemler kullanılarak yapılır ve kesin tanı konur.
Vitiligo tanısı hayatımızı karartmamalıdır. Vitiligo tedavi edilebilir bir hastalıktır ancak sebebi kesin olarak bilinmediğinden tedavi sonuçlarında kişisel farklılıklar gözlemlenebilir. Bulaşıcı değildir.
