Türkiye ekonomisi geçen yıl yüzde 4,5 büyüme gösterdi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023'e ilişkin üretim yöntemiyle hesaplanan Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı.
Buna göre, Türkiye ekonomisi geçen yıl yüzde 4,5, 2023'ün son çeyreğinde de yüzde 4 büyüme kaydetti.
Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2023'te bir önceki yıla göre yüzde 75 artarak 26 trilyon 276 milyar 307 milyon lira olarak gerçekleşti.
GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, 2023'te bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak, finans ve sigorta faaliyetleri toplam katma değeri yüzde 9, inşaat yüzde 7,8, hizmetler yüzde 6,4, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 4,6, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,8, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,7, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 1,3, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 1,2 ve sanayi yüzde 0,8 arttı. Tarım sektörü ise yüzde 0,2 geriledi.
Kişi başına GSYH değeri, 2023'te cari fiyatlarla 307 bin 952 lira (13 bin 110 dolar) olarak hesaplandı.
Böylece Türkiye ekonomisi üst üste 14 çeyrektir büyümüş oldu.
Öte yandan TÜİK, geçen yıla ilişkin büyüme rakamlarında revizyona gitti.
AA Finans Büyüme Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistler, 2023 yılının 4. çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 3,97 büyümesini öngörmüştü. Ekonomistlerin 2023 yılının tamamına ilişkin büyüme beklentilerinin ortalaması ise yüzde 4,4 düzeyinde olmuştu.
Türkiye ekonomisinin 2014 yılından bu yana büyüme hızı, yıllar ve çeyrekler itibarıyla şöyle:
| Yıllar/dönemler | Birinci çeyrek | ikinci çeyrek | Üçüncü çeyrek | Dördüncü çeyrek | Yıllık |
| 2014 | 8,6 | 2,8 | 3,4 | 5,5 | 4,9 |
| 2015 | 3,5 | 7,2 | 5,7 | 7,6 | 6,0 |
| 2016 | 4,9 | 5,0 | -0,7 | 4,4 | 3,3 |
| 2017 | 5,3 | 5,3 | 11,8 | 7,3 | 7,5 |
| 2018 | 7,5 | 5,9 | 2,5 | -2,6 | 3,1 |
| 2019 | -2,5 | -1,6 | 1,0 | 5,9 | 0,9 |
| 2020 | 4,3 | -10,4 | 6,4 | 6,3 | 1,9 |
| 2021 | 7,5 | 22,3 | 8,0 | 9,7 | 11,4 |
| 2022 | 7,8 | 7,6 | 4,1 | 3,3 | 5,5 |
| 2023 | 4,0 | 3,9 | 6,1 | 4,0 | 4,5 |
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, söz konusu çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 1, takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4 arttı.
Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, geçen yılın 4'üncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla yüzde 75,9 artarak 8 trilyon 431 milyar 375 milyon lira olarak gerçekleşti.
Hane halkı nihai tüketim harcamaları
Hane halkı nihai tüketim harcamaları 2023'te bir önceki yıl zincirlemiş hacim endeksine göre yüzde 12,8 arttı ve GSYH içindeki payı yüzde 59,1 oldu. Hane halkı nihai tüketim harcamaları, geçen yılın 4'üncü çeyreğinde bir önceki yılın dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 9,3 yükseldi. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 1,7, gayrisafi sabit sermaye oluşumu da yüzde 10,7 artış kaydetti.
Bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre geçen yıl mal ve hizmet ihracatı yüzde 2,7 azalırken, ithalatı yüzde 11,7 arttı. Mal ve hizmet ihracatı, 2023'ün dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 0,2, ithalatı ise yüzde 2,7 artış gösterdi.
İş gücü ödemelerinde artış
İş gücü ödemeleri 2023'de bir önceki yıla göre yüzde 116, net işletme artığı/karma gelir yüzde 49,2 yükseldi. İş gücü ödemeleri geçen yılın 4'üncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 107,6, net işletme artığı/karma gelir yüzde 55 yükseliş kaydetti.
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı 2023'te yüzde 32,8 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise 2022'de yüzde 53,7 iken geçen yıl yüzde 46,3'e geriledi.
Tablolar
| Yıl | Cari fiyatlarla GSYH | Cari fiyatlarla GSYH | GSYH Zincirlenmiş Hacim | Değişim oranı |
| (milyon lira) | (milyon dolar) | Endeksi(2009=100) | (yüzde) | |
| 2021 1. Çeyrek | 1.395.931 | 189.364 | 173,4 | 7,5 |
| 2021 2. Çeyrek | 1.592.926 | 190.006 | 187,1 | 22,2 |
| 2021 3. Çeyrek | 1.931.231 | 227.406 | 214,7 | 7,9 |
| 2021 4. Çeyrek | 2.328.700 | 200.330 | 223,5 | 9,6 |
| 2021 Yıllık | 7.248.789 | 807.106 | 199,7 | 11,4 |
| 2022 1. Çeyrek | 2.519.789 | 181.490 | 186,9 | 7,8 |
| 2022 2. Çeyrek | 3.424.670 | 219.665 | 201,6 | 7,6 |
| 2022 3. Çeyrek | 4.273.138 | 242.416 | 223,8 | 4,1 |
| 2022 4. Çeyrek | 4.794.179 | 262.243 | 231,2 | 3,3 |
| 2022 Yıllık | 15.011.776 | 905.814 | 210,9 | 5,5 |
| 2023 1. Çeyrek | 4.642.146 | 246.013 | 194,3 | 4 |
| 2023 2. Çeyrek | 5.506.173 | 271.669 | 209,5 | 3,9 |
| 2023 3. Çeyrek | 7.696.613 | 296.508 | 237,4 | 6,1 |
| 2023 4. Çeyrek | 8.431.375 | 304,402 | 240,4 | 4 |
| 2023 yıllık | 26.276.307 | 1.118.593 | 220,4 | 4,5 |
Sektörler
TÜİK verilerine göre, GSYH iktisadi faaliyet kollarına göre zincirlenmiş hacim endeksi değişim oranıysa (yüzde) şöyle:
| 2022 4. çeyrek | 2022 yıllık | 2023 4. Çeyrek | 2023 Yıllık | |
| Tarım, ormancılık ve balıkçılık | -2,3 | 1,3 | 0,5 | -0,2 |
| Sanayi | -4,4 | 1,7 | 1,9 | 0,8 |
| İmalat sanayisi | -1,7 | 4,3 | 1,8 | 1,6 |
| İnşaat | 3,9 | -7,1 | 10,8 | 7,8 |
| Hizmetler | 9,7 | 12,7 | 3 | 6,4 |
| Bilgi ve iletişim | 5,2 | 8,2 | -3 | 1,3 |
| Finans ve sigorta faaliyetleri | 9,3 | 20,7 | 7,4 | 9 |
| Gayrimenkul faaliyetleri | 6,8 | 6,3 | 2,8 | 2,7 |
| Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri | 10,5 | 11,1 | -1,5 | 1,2 |
| Kamu yönetimi, eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri | 1,7 | 3,3 | 1,9 | 3,8 |
| Diğer hizmet faaliyetleri | 10,7 | 10,4 | 2,2 | 4,6 |
| Sektörler toplamı | 3,5 | 6,2 | 3,1 | 3,5 |
| Vergi-sübvansiyon | 2,1 | 0,2 | 11 | 13,3 |
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz: Sağlanan büyüme ekonomimizin gücünü göstermektedir
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, geçen yıl Türkiye ekonomisinin yüzde 4,5'lik bir büyüme kaydettiğini bildirdi.
Ekonomideki büyümenin Orta Vadeli Program hedefinin üzerinde olduğunu belirten Yılmaz, şunları kaydetti:
"GSYH, 1 trilyon 119 milyar dolarla ilk kez 1 trilyon doların üzerine çıkarken, kişi başı GSYH ise 13 bin 110 dolar seviyesine yükseldi. Siyasi istikrar ve güven içinde ekonomimizde öngörülebilirliğin sağlandığı bir ortamda, büyüme performansımızı 14 çeyrektir kesintisiz bir şekilde sürdürüyoruz. Bölgemizi etkileyen olumsuz jeopolitik gelişmelerin yaşandığı, depremin yaralarının sarıldığı, küresel ticari faaliyetlerin azaldığı bir dönemde sağlanan büyüme ekonomimizin gücünü göstermektedir."
Yılmaz, açıklanan küresel büyüme verilerine göre, Türkiye'nin dördüncü çeyrekte ve yıl genelinde OECD ve G-20 ülkeleri arasında büyüme oranında 2'nci sırada yer alarak küresel ölçekte üst sıralardaki yerini koruduğunu belirtti.
Tarım, sanayi ve hizmetler sektöründe pozitif büyüme
Yılmaz, geçen yılın dördüncü çeyreğinde Türkiye ekonomisi yüzde 4 oranında büyürken, tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinin tamamında bu çeyrekte pozitif büyüme kaydettiğini vurguladı.
Bu dönemde katma değer artışı bir önceki yılın aynı dönemine göre inşaat sektöründe yüzde 10,8, sanayi sektöründe yüzde 1,9, inşaat dahil hizmetler sektöründe ise yüzde 3,6 olarak gerçekleştiğini bildiren Yılmaz, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit sermaye yatırımlarındaki yüzde 10,7'lik yüksek artış ve tüketim harcamalarının artış hızının yavaşlaması da büyümenin daha sağlıklı bir kompozisyonla ve dezenflasyon yaklaşımımızla uyumlu bir patikada ilerlediğini göstermektedir. Emeğin milli gelirden aldığı pay 2023 yılında artmıştır. İşgücü ödemelerinin milli gelir içindeki payı 2022 yılındaki yüzde 23,6 seviyesinden, 2023 yılında yüzde 29,1'e yükselmiştir. Para ve maliye politikası eşgüdümünde enflasyonla mücadele konusunda kararlı adımlarımızı sürdürürken, ekonomimizin yatırım, istihdam, üretim ve ihracat yoluyla büyüme oluşturma kapasitesi de güçlenerek devam etmektedir. Amacımız Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde istikrar içinde, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme ile Türkiye Yüzyılı'nda ülkemizi daha ilerilere taşımak, halkımızın sosyal refahını kalıcı olarak artırmaktır."
Bakan Şimşek: 2023'te büyümenin üçte biri makine ve teçhizat yatırımlarından geldi
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından bugün açıklanan 2023 yılına ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini değerlendirdi.
Açıklanan GSYH verilerine göre ekonominin 2023'ün son çeyreğinde yıllık yüzde 4 büyüdüğüne işaret eden Şimşek, "Böylece büyüme 2023'te Orta Vadeli Program'ın (OVP) üzerinde yüzde 4,5 olarak gerçekleşirken milli gelirimiz 1,1 trilyon doları aştı. Kişi başına milli gelir ise bir önceki yıla göre 2 bin 450 dolar artarak 13 bin 110 dolara yükseldi." değerlendirmesinde bulundu.
Program doğrultusunda büyümede geçen yılın üçüncü çeyreğinde başlayan dengelenmenin son çeyrekte de devam ettiğini vurgulayan Şimşek, 2023'ün ilk yarısında 8,8 puan olan iç talebin büyümeye katkısının, yılın ikinci yarısında 6,6 puana gerilediğini kaydetti.
Şimşek, net dış talebin negatif katkısının ise 4,9 puandan 1,6 puana düştüğüne dikkati çekerek, şunları kaydetti:
"2023'te büyümenin yaklaşık üçte biri üretken kapasitemizi artıran makine ve teçhizat yatırımlarından geldi. Güçlü şekilde desteklediğimiz yatırım ve ihracatla daha nitelikli büyümeye doğru yol alıyoruz. Göstergeler ekonomideki dengelenmenin ve cari açıktaki iyileşmenin sürdüğüne işaret ediyor. 2024'te net dış talebin büyümeye pozitif katkı verdiği ılımlı ve dengeli bir büyüme bekliyoruz. Uyguladığımız politikalarla iyileşen büyüme kompozisyonu, dezenflasyon sürecine önemli katkıda bulunacaktır. Kalıcı refah artışı için fiyat istikrarını sağlamanın yanı sıra yüksek katma değerli üretime ve verimlilik artışına odaklanan yapısal reformlara devam edeceğiz."
Türkiye büyüme ivmesini sürdürüyor
Türkiye, 2023'ün son çeyreğinde, yıllık bazda, ekonomik büyüme verisi açıklanan Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütüne (OECD) üye ülkeler arasında ikinci, G20 ülkeleri arasında üçüncü ülke oldu.
AA muhabirinin yaptığı derlemeye göre Türkiye, 2023'te yıllık bazda yüzde 4,5, Ekim-Aralık 2023 döneminde, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4 büyüdü.
Türkiye, geçen yılın son çeyreğinde, yıllık bazda, ekonomik büyüme verisi açıklanan OECD'ye üye ülkeler arasında en hızlı büyüyen ikinci ekonomi olarak kayıtlara geçti. Sıralamada yüzde 4,3 ile ilk sırada Hırvatistan yer alırken, Türkiye'yi yüzde 2,2 ile Slovenya takip etti.
G20 ülkeleri arasında yüzde 5,2 ile en hızlı büyüyen ülke Çin oldu. Bu ülkeyi yüzde 5 ile Endonezya izlerken, Türkiye ise listede üçüncü sırada yer aldı.
Avrupa Birliği (AB) ülkelerine ilişkin çeyreklik büyüme tahminlerinin gerçekleşmesi durumunda Türkiye, bu ülkeler arasında ekonomisi en hızlı büyüyen ülke konumuna gelecek.
Verisi açıklanan bazı ülkelerin 2023 yılı dördüncü çeyrek büyüme oranlarının yıllık bazda değişimleri şöyle:
| Ülkeler | Değişim (yüzde) |
| Türkiye | 4 |
| Çin | 5,2 |
| Endonezya | 5 |
| Hırvatistan | 4,3 |
| ABD | 3,2 |
| Meksika | 2,5 |
| Slovenya | 2,2 |
| Slovenya | 2,2 |
| Belçika | 1,5 |
| Belçika | 1,5 |
| Fransa | 0,7 |
| Norveç | 0,5 |
| Kolombiya | 0,3 |
| İsveç | -0,2 |
| Almanya | -0,2 |
| Avusturya | -1,7 |
ATO Başkanı Baran: Bu başarı enflasyonla mücadele edilirken gerçekleşti
Ankara Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran da yazılı açıklamasında, 2023 yılına ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini değerlendirdi.
Türkiye ekonomisinin geçen yıl yüzde 4,5 büyüdüğüne dikkati çeken Baran, bu başarının enflasyonla mücadele edilirken gerçekleştiğini bildirdi.
Baran, 2023'te tarım dışındaki diğer sektörlerin büyümesine değinerek, "Küresel ekonomide yaşanan sıkıntılara, asrın deprem felaketinin etkilerine ve enflasyonla mücadele sürecine rağmen, 2023 yılında ekonominin yüzde 4,5 büyümesi Türkiye'nin güçlü ve istikrarlı yapısının muhafaza edildiğinin göstergesidir." ifadesini kullandı.
GSYH'nin 1 trilyon 118 milyar dolarlık büyüklüğe ulaştığını vurgulayan Baran, şunları kaydetti:
"Enflasyonla mücadeleye yönelik para ve maliye politikasının etkin bir şekilde uygulanması, katma değerli üretimin sağlanması, eğitim-istihdam planlamasının yapılarak istihdam piyasalarının taleplerine uygun bir şekilde genç nüfusun yetiştirilmesi gibi yapısal düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle Türkiye'nin kalkınma hızının artacağına, ihracat potansiyelinin daha da gelişeceğine ve ülkemizin tek haneli enflasyon ve çift haneli büyüme yapısına rahatlıkla kavuşabileceğine inanıyoruz.”
ASO Başkanı Ardıç
Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Seyit Ardıç ise yaptığı yazılı açıklamada, geçen yılki yüzde 4,5'lik büyüme rakamı içerisinde özel tüketimin payının yüzde 12,8 arttığına dikkati çekerek, ülkenin istikrarlı ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşması için sınai üretime büyük önem verilmesi gerektiğini ifade etti.
Ardıç, iç piyasada atılan sıkılaştırma adımları ve küresel sıkılaşma eğilimlerine rağmen pozitif büyüme performansının oldukça önemli olduğunu aktardı.
Tüketim harcamalarının geçen yılın son çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre bir miktar arttığını ve yüksek seyrettiğini belirten Ardıç, şunları kaydetti:
"Sanayi sektörüne verilecek destek, orta ve uzun vadede verimlilik artışına bağlı olarak potansiyel GSYH büyüme hızını artıracak, ekonomide genel verimlilik ve istihdam artışını destekleyecektir. 2024 için makroekonomideki en önemli konu, enflasyon olmaya devam edecektir. Enflasyonla mücadelenin kararlı şekilde sürdürülmesini doğru buluyoruz. Sürdürülebilir büyüme için düşük enflasyon en önemli ön şarttır."
Ekonomistler politikalarda kararlılığın sürmesiyle bu yıl da pozitif büyüme bekliyor
TOBB ETÜ İktisat Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talha Yalta, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, özellikle dünya genelindeki ekonomik şartlar dikkate alındığında 2023 yılı büyümesinin oldukça pozitif olduğunu aktardı.
Daha önceki yıllarda olduğu gibi geçen yıl da büyümenin güçlü şekilde devam etmesinin Türkiye için beklenen bir durum olduğuna işaret eden Yalta, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Ancak Türkiye'de yüksek enflasyon gerçeği var. Böyle durumlarda da sadece büyüme rakamlarına bakmak yerine büyümenin ne şekilde olduğu daha fazla önem kazanıyor. Özellikle enflasyon yüksek olduğunda büyüme gelir dağılımıyla birlikte ele alınmalı. İnsanların geliri artınca gıda harcamasının gelirdeki payının azalması gerekir ama biz tüketici sepetinde gıdaya ilişkin maddelerin ağırlığının arttığını görüyoruz. Dolayısıyla dünyada politika yapıcıları, sağlıklı ve güçlü büyümeyi devam ettirebilmek için zor bir yıl bekliyor. Ancak Türkiye'nin, ekonomi politikalarında kararlılığını sürdürerek bu yılı da pozitif büyüme rakamıyla kapatabilecek güçte olduğuna inanıyorum."
"Büyümeyi başarı olarak değerlendiriyorum"
OSTİM Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Murat Yülek de geçen yılın büyüme rakamının yüzde 3'lük dünya ortalamasının epey üzerinde olduğuna dikkati çekerek, yüzde 4,5 rakamının, büyüme beklentilerine paralel olduğunu söyledi. Büyümede hizmet sektörünün önemli rol aldığını ancak sanayi sektörünün büyümeye katkısının düşük olduğunu bildiren Yülek, tarım sektöründe de daralma yaşandığını aktardı.
Yülek, şu anda ekonomi politikalarının dezenflasyona odaklandığını belirterek, şu değerlendirmede bulundu:
"Bu yüzden reel faizler 2023 yılında epey yükseldi, yükselmeye rağmen bu büyüme oranı bir başarı olarak düşünülebilir. Dezenflasyon politikalarının büyümeye asıl etkileri önümüzdeki yıllarda görülür. Ancak bunun için de ekonomi politikalarının kararlılıkla devam ettirilmesi gereklidir. Dezenflasyon politikalarının kısa vadeli etkileri genellikle negatiftir. Bu sebeple 2023 yılındaki yüzde 4,5'lik büyümeyi çok olumlu bir gelişme ve başarı olarak değerlendiriyorum."
"Gelecek yıllarda daha pozitif büyüme görebiliriz"
Selçuk Üniversitesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Melek Acar da Türkiye'nin ortalama büyümesinin yüzde 4-5 olduğunu, dolayısıyla söz konusu yüzde 4,5'lik rakamın bu ortalamada yer aldığını söyledi. Enflasyon oranında temmuza kadar yükseliş olacağını, daha sonra baz etkisi nedeniyle düşüş beklediğini dile getiren Acar, şunları kaydetti:
"Şu anda uygulanan politikalar devam ederse, enflasyonu kontrol altına alarak gelecek yıllarda daha pozitif büyüme görebiliriz. Her şey ekonomi politikalarının kararlı şekilde uygulanmasına bağlı. Biz bu politikalara devam edersek beklentiler de olumlu olur, yabancı para girişi artar ve daha yüksek büyüme seviyelerine ulaşılabiliriz. Önemli olan istikrarlı ve istihdam yaratan büyümedir."
