İzmir’in, Karaburun ilçesine bağlı Eski Mordoğan Köyü’nde yer alan Ayşe Kadın Camii, süslemeleriyle ve hikayesi ile dikkat çekiyor.
Caminin yapılış tarihi tam olarak bilinememektedir.
İnşa ve usta kitabesi yoktur. Bu konuda bilim çevrelerince iki farklı inşa dönemi ileri sürülmektedir. Bazı araştırmacılar bu yapının 14. yüzyılda bazıları da; inşa malzemesi, kubbe eteğini dolaşan kirpi saçak ve sivri kemeri pencerelerine bakarak daha geç bir dönemde, 15. veya 16. yüzyıllarda yapılmış olabileceğini söylemektedirler. Yapının bugünkü görünüşü 14. yüzyıl yapısı olabileceğine dair bir fikir vermemektedir. Özellikle kirpi saçakları dolayısı ile Osmanlı dönemine atfedilebileceği düşünülebilir. Bölgenin Osmanlı idaresine 1425 yılında girdiği bilinmektedir. Bu durumda 15. yüzyılda inşa edilmiş olma ihtimali ağır basmaktadır.
Cami değişik dönemlerde onarım gördüğü için orijinal şekliyle günümüze kadar ulaşamamıştır. Bugünkü şekli pek çok değişimlerin sonucudur. Cami, fizeri kubbeyle örtülü, kare planlı bir harim, bunun kuzeyinde yer alan iki birimli son cemaat yeri ve kuzeybatı köşede yükselen minareden oluşmaktadır. Harim duvarları moloztaş ve tuğla malzeme ile inşa edilmiştir. Duvar köşelerinde ise düzgün kesme taşlar kullanılmıştır. Yapının orijinal minaresi yıkılmış ve yerine mevcut kitabeden de anlaşıldığı üzere 1947 yılında, Havranlı M. Ali Ak tarafından bugünkü minare inşa edilmiştir.
Cami geç dönem özellikleri gösteren süslemeleri ile ilgi çekmektedir. Gerek son cemaat yeri gerekse yapı içinde sıva ve ahşap üzerine renkli boyalarla yapılmış kalem işi ve alçı süslemeler bulunmaktadır. Ancak son cemaat yeri ve harim duvarlarının alt kesimlerinde yer alan kalem işi süslemelerin neredeyse tamamına yakını, aşınmalar ve geçirilen onarımlar nedeniyle kaybolmuştur. Bu nedenle bugün yalnız harim duvarlarının üst kesimi ile kubbe içi süslemelerinden söz edilebilir.
Mordoğan beldesinde 700 yy önce Ayşe Hatun isminde, genç yaşta ölen bir kızın vasiyeti üzerine annesi tarafından yaptırıldığı rivayet edilen caminin iç süslemeleri görenleri hayran bırakıyor.
Rivayete göre, Ayşe Hatun'un, ‘Çeyizlerimi satın, cami yaptırın' vasiyeti üzerine inşa ettirilen Ayşe Kadın Cami'nde, genç kızın kendi çeyiz eşyalarına işlediği zeytin, lale, nergis, sümbül, gül, karanfil motifleri, usta bir ressam tarafından, yumurta beyazı ve doğal ot boyalarından oluşan özel bir karışım ile caminin kubbesine resmedilmiş, günümüze kadar da gelmiştir. Cami içerisinde 450 yıl önce ahşaptan yapılan 2.5 m boyundaki saat halen çalışır durumdadır.
