Diyanet İşleri Başkanlığının Çocuklara Yönelik Din Hizmetleri

Sedide AKBULUT DİB Yaygın Din Eğitimi Daire Başkanı

Çocuk sevinç, çocuk neşe, çocuk göz aydınlığıdır. Aile için neslin devamı, toplum için geleceğin inşasıdır. Ebeveynler en değerli varlıkları olan çocuklarının hayata dair bilgi ve beceriler edinmelerine çaba gösterirken din eğitimi ve ibadet alışkanlıklarını içeren kazanımlara da sahip olmalarını isterler.

Bilinen bir gerçek ki eğitim doğumla başlar. Bakışlar ve sesler bebeğin ilk öğrenmeleridir. Bu öğrenmeler aile yuvasında babanın sesi, annenin dokunuşu ile devam eder. Gelişim süresi boyunca faklı kazanımlar elde eder çocuklar. Bu kazanımlar ebeveyn ve çevresinin ilgisi ile şekillenir. Peygamber Efendimizin buyurduğu gibi “Her çocuk fıtrat üzere doğar.” yani temiz öz ve yaratılışla başlar hayata. Yüce Allah’ın emanet ve nimet olarak verdiği çocuğun özünü korumak emanete sahip çıkmak anne ve babanın en önemli sorumluluklarındandır. Çocukluk döneminde kazanılan davranışların, alışkanlıkların, ilerleyen yıllarda çocuğun kişiliğine, tutum ve tavırlarına yansıdığını, sağlam bir kişiliğin temellerinin çocukluk yıllarında atılabileceğini vurgulayan pek çok bilimsel çalışmada bu döneme ait eğitimlerin önemine işaret edilir. Bu bağlamda aileye düşen eğitim sorumlulukları ile beraber devlet de vatandaşlarının bu çabalarına destek, taleplerine karşılık verme görevini 633 sayılı kanunla toplumu din konusunda aydınlatmak üzere Diyanet İşleri Başkanlığına vermiştir.

Başkanlığın kurulduğu ilk yıllarda hizmet götürdüğü hedef kitle daha çok yetişkinler olmuştur. Aynı zamanda din hizmetleri algısı da sadece cami ve ibadet ekseninde değerlendirilmiş, namaz, hac ve kurban gibi ibadetlerin gerçekleştirilmesi ile Kur’an öğrenmeye ilişkin çalışmalardan ibaret görülmüştür. 2010-2020 yıllarında bu anlayış yerini toplumun her kesiminin ve yaşamın her alandaki sorunlarının manevi danışmanlık ile çözülebileceğine bırakmıştır.

633 sayılı kanunda yapılan düzenlemelerle kadın, erkek, çocuk, genç, yaşlı, engelli, mahkûm, dezavantajlı kesimlerin tamamının dinin rahmet yüklü mesajlarıyla buluşabilmeleri sağlanmış ve Başkanlığın literatürüne “cami dışı din hizmetleri” kavramı girmiştir.

Din hizmetleri ve yaygın din eğitimi muhatap kitlesinin en önemli ayağı olan çocuklara yönelik eğitim ve din hizmetlerinin çok eski bir geçmişi olmasa da son yıllarda yapılan fedakâr ve yoğun çabalarla hızlı yol katedildiğini söylemek mümkündür.

Diyanet İşleri Başkanlığının çocuklara yönelik eğitim ve din hizmetleri dört başlıkta değerlendirilebilir. Yaygın din eğitimi bağlamında 4-6 yaş grubu Kur’an kursları ile yaz Kur’an kurslarında yürütülen hizmetler, sosyal hizmet kurumlarındaki çocuklara yönelik dinî rehberlik hizmetleri, çocuk konusunda farkındalık çalışmaları ve çocuklara yönelik süreli, basılı ve görsel yayınlar.

4-6 yaş ve yaz Kur’an kursları Toplumun tüm kesimlerine din hizmeti ve yaygın din eğitimi ulaştırmayı amaçlayan Diyanet İşleri Başkanlığı 2011 yılına kadar hukuki engellerle çocukluk döneminin en verimli çağındaki çocuklara ulaşamamakta ve ailelerin taleplerine karşılık verememekteydi. 17 Eylül 2011 tarihli Kanun Hükmünde Kararname’yle 633 Sayılı Kanun’da düzenleme yapılarak Kur’an kurslarına devam etmede yaş sınırının kaldırılmasıyla yaygın din eğitimi açısından yeni bir dönem başlamıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı bu tarihten itibaren sürekli gelişen ve yenilenen yaz Kur’an kursu ve 4-6 yaş grubu Kur’an kursu programlarıyla çocuklara İslam dininin değerlerini kazandırmayı, kazandığı bu değerleri günlük hayatında kullanabilmeyi, Kur’an-ı Kerim’i yaş gruplarına uygun olarak öğretebilmeyi, Allah’ı ve Hz. Peygamber’i sevgi temelinde tanıtarak sağlıklı bir din ve ahlak gelişimi göstermelerine katkı sağlamayı amaçlanmaktadır. Hâlihazırda “4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Programı” Türkiye genelinde Diyanet İşleri Başkanlığınca belirlenen kriterlere sahip Kur’an kursu öğreticileri tarafından bütün illerde uygulanmaktadır. Başkanlığımızca gerçekleştirilen önemli yaygın din eğitimi faaliyetlerinden biri de örgün eğitimin tatile girdiği dönemde açılan “Yaz Kur’an Kursları’’dır. Camiler başta olmak üzere Kur’an kursları ve Başkanlığımızca uygun görülen diğer mekânlarda açılan yaz Kur’an kurslarına her yaş grubundan öğrenciler katılmaktadır. Yaz Kur’an kurslarında din ve değerler eğitimi verilirken spor, sanat, yarışma gibi çeşitli etkinliklerle de eğlenerek öğrenme teknikleri uygulanmaktadır. Caminin huzur atmosferinde güven içerisinde 2019 yılı yaz döneminde üç milyondan fazla çocuğumuz yaz kurslarında cıvıl cıvıl sesleriyle camilerin neşesi olmuşlardır.

Bununla birlikte kısa sürede yoğunlaştırılmış bir eğitim almak isteyen ve yaz tatillerini farklı bir eğitim ve kazanımla geçirmek isteyen öğrencilerin talepleri doğrultusunda “Yatılı Yaz Kur’an Kursu Öğretim Programı” hazırlanmış ve 2017 yılında uygulamaya konulmuştur. 2019 yılı yazında bu programdan yirmi binden fazla çocuğumuz faydalanmıştır.

Çocuklara yönelik dinî rehberlik İlk olarak 2007 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı ve SHÇEK arasında iş birliği protokolü ile başlayan devlet koruması altındaki çocuklara yönelik dinî rehberlik ve manevi destek hizmetleri 2011 yılında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının kurulması, Bakanlık ve Başkanlık arasındaki protokolün yenilenmesiyle hız kazanmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığının din hizmetinde çeşitlilik ve kurumsallaşma çalışmaları ile Bakanlığın oluşturduğu çocuk evleri, çocuk destek merkezleri, çocuk evleri sitesi gibi yeni yapılanmalar manevi rehberlik hizmetlerinde çocuk, öğretici ve kurumlar arasında güven ve istikrar oluşturmuştur. Bu kurumlarda kalan çocuklara yönelik yaş gruplandırmalarıyla hazırlanan “Etkinliklerle Değerler Eğitimi” kitabı öğreticinin ders işlemesi ve öğrencinin ders takibiyle daha sistemli bir dinî rehberlik hizmetinin verilmesini sağlamıştır.

Diyanet İşleri Başkanlığı bu kurumlarda hizmet verecek personelini hizmet içi eğitimlerden geçirmekte ve çeşitli eğitim materyalleri ile desteklemektedir. Bugün itibarıyla 1200’ü aşkın personel haftada en az iki saat olmak üzere kurum bakımı altındaki çocuklara dinî rehberlik hizmeti sunmaktadır. İlk kez 2019 yılında “Etkinliklerle Değerler Eğitimi” müfredatından oluşan umre ödüllü bilgi yarışmasında 162 çocuğumuz umreye gitmeye hak kazanmıştır.

Ayrıca her yıl Bakanlığın aldığı talepler doğrultusunda Kastamonu, İzmir, Hatay, Osmaniye’de düzenlenen kamplarla çocuklara hem tatil hem eğlence hem öğrenme imkânları oluşturulmuş; Başkanlığımızca bu kamplarda manevi rehberlik hizmetleri sunulmuştur.

Çocuklarla ilgili konularda farkındalık çalışmaları Bakanlık ve Başkanlık arasında gerçekleştirilen protokol ile Başkanlığımız çocuk hakları, çocuk ihmal ve istismarı, çocuğa yönelik şiddetle mücadele, çocuklara yönelik sanal ve gerçek tehlikeler, erken yaşta evlilik gibi konularda toplumsal bilinç ve duyarlılığın arttırılması amacıyla pek çok seminer ve konferans düzenlemekle birlikte personeline de bu konularda eğitici eğitimleri vermektedir. Başkanlığımız aynı zamanda Çocuk İzlem Merkezleri Koordinasyon Kurulu üyesidir. Bu üyeliğin gerektirdiği çalışmaları planlayarak çocuk hakları ve çocuk saygınlığına yönelik basılı ve görsel yayın araçlarıyla farkındalık programları düzenlenmiştir. Yaz Kur’an kurslarında çocuklara gelişim seviyelerine göre korkutmadan öz güvenlerini zedelemeden Başkanlığın hazırladığı materyallerle mahremiyet eğitimleri verilmiştir. Aynı zamanda teknoloji bağımlılığı ile çevre bilinci oluşturmaya yönelik kısa sunumlarla çocuklarda farkındalık oluşturmak hedeflenmiştir.

Çocuk yaşta evlilikle mücadele ve çocuk işçiliğini önleme anlamında TÜİK verileri ışığında Başkanlık üst düzey görevlilerince bölgesel ziyaretler gerçekleştirilmiş, kahvehane ve fabrikalarda düzenlenen sohbetlerle konuya dair bilinç oluşturulmaya çalışılmıştır.

Yazımda kardeşlik var Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşanan terörün çocuklar üzerinde yarattığı travmalara bir nebze çözüm olmak amacıyla ilk olarak 2016 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı iş birliği ile bölgeden ailelerinin muvafakatı alınarak getirilen 600 çocuğumuzun İstanbul, Ankara ve Konya’da misafir edilmesiyle başlayan “Yazımda Kardeşlik Var” projesi her yıl çeşitliliği artırılarak devam ettirilmektedir. Aynı zamanda ülkemizin tarihî ve kültürel zenginliklerini tanıtmayı da amaçlayan yaz okulunda sosyal, kültürel ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş esnek bir ders programı uygulanmıştır. Bu çerçevede günlük olarak Kur’an-ı Kerim, ilmihâl, siyer ve sahabe hayatı dersleri işlenmiş olup öğleden sonraları ise drama, dinî musiki, işaret dili, keçe, seramik, ebru, takı-tasarım ve pasta yapımı gibi beceri kazandırmaya yönelik kurslar düzenlenmiştir. Buna ilaveten haftada 2 saat adabımuaşeret derslerine yer verilmiş, gruplar hâlinde kitap okuma etkinlikleri düzenlenmiştir. Proje 2019 yılında Doğu-Batı kaynaşmasına vesile olacak şekilde Batı’daki çocuklar Van’da, Doğu’daki çocuklar da İstanbul’da misafir edilerek gerçekleştirilmiştir.

Çocuklara yönelik basılı ve görsel yayınlar Çocuk dünyası renkli eğlenceli çizgi karakterlere sahip kendisini içinde bulacağı materyallere ilgi duyar. Dinî yayıncılığın zor zamanlarını yaşadığı bir zaman diliminde Diyanet İşleri Başkanlığı çocuk yayıncılığına 1979 yılında Diyanet Çocuk Dergisi ile başlamıştır. Dergi 40 yılı aşkın yayınla kesintisiz en uzun soluklu çocuk dergisi unvanına sahiptir. 48 sayfadan oluşan derginin içinde çocuklara yönelik hikâyeler, şiirler, bulmacalar, karikatürler, çizgi romanlar mevcuttur. Dergi, İslam dinini çocuklara eğlenceli bir şekilde öğretmeyi amaçlamaktadır. 7-12 yaş aralığına hitap eden dergide 2019 yılından itibaren Oyun Parkı adı altında 4-6 yaş grubuna dair köşelere yer verilmeye başlanmıştır.

2004 yılı Haziran’ında çocuklar “Tatil Arkadaşım”’ ekiyle buluştular. Bu artık her yıl dergilerinin onları tatilde de yalnız bırakmayacağı müjdesiydi.

2007 Aralık ayı ile birlikte çocuk odalarının duvarları renklenmişti. Her aya ait farklı bir kompozisyonla resimlenen 12 yapraklı çocuk duvar takvimi bir ayet, hadis, dua, şiir veya özlü sözleri içeren resimlendirilmiş ve renklendirilmiş hâliyle çocukların özlemle beklediği bir hediye olmuştur.

Diyanet Çocuk Dergisi 2002 yılında Çocuk Edebiyatçıları ve Sanatçıları Birliği tarafından En İyi Çocuk Dergisi seçilmiş, 2017 yılında ise 8. Uluslararası Dergiler Fuarı’nda Yılın En İyi Çocuk Dergisi Ödülü’ne layık görülmüştür.

Başkanlık süreli çocuk yayınlarındaki tecrübesini basılı yayınlara da aktarmış 2014 yılında farklı yaş gruplarının bilişsel, duyuşsal ve motor gelişimlerini destekleyecek, pek çok nitelikli eser yayımlamaya başlamıştır.

4-6 yaş grubu Kur’an kurslarında eğitim gören çocuklar ve öğreticilere yönelik çalışmalarda etkinliklerle öğretmeyi hedefleyen yayınlar hazırlanmış ve ilgililere ulaştırılmıştır.

Engelli çocuklar için de yayın faaliyetlerinde bulunan Başkanlık 10 yaş ve üzeri için “Büyük Karanlığın Sırrı” ve “Mucizeler Fabrikası” isimli kitapları Braille alfabesiyle görme engelli yavrularımızın istifadesine sunmuştur. Ayrıca işitme engelli 7 yaş ve üzeri çocuklar için 12 kitaptan oluşan dinî eğitim seti de yayınlar arasında yerini almaktadır.

Özellikle 2018 yılından itibaren Başkanlık ve Türkiye Diyanet Vakfı çocuk yayıncılığında etkin eserler vermiş, bu alanda iddiasını güçlendirmiştir. Okul öncesi için renkli resimli, çıkartma etkinliği bulunan çanta şeklinde özel kesim kitaplarının yanı sıra okul dönemine yönelik ebadı, içeriği ve baskısı hassasiyetle tasarlanmış hikâye kitapları da bulunmaktadır. Masal kitaplarından hikâye kitaplarına, etkinlik kitaplarından ilk gençlik kitaplarına kadar geniş bir yelpazede yayınlarını artırmaya devam eden Diyanet İşleri Başkanlığı çocuk kitaplarının farklı dillere çevrilmesi faaliyetlerini de hızlandırmıştır.

Diyanet TV’de çocuklara yönelik Kur’an öğretiminin yanı sıra masal, yarışma ve çizgi filmlerle dinî ve manevi değerlerin benimsetilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca Diyanet Çocuk Youtube kanalı vasıtasıyla çocuklara yönelik pek çok içerik, çocuklarımızın erişimine sunulmuştur.

Yapılan bütün bu çalışmalar daha iyiye, daha güzele ve daha faydalıya ulaşmak için atılan adımların bir parçasıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 yaş Kur’an kursu ve yaz Kur’an kurslarında daha çok çocuğa ulaşmanın, kurum bakımı altındaki çocuklara aile sıcaklığını hissettirmenin ve vatanın her köşesindeki yavruları din ve değerlerle buluşturmanın gayretini ve heyecanını daima taşımaktadır. Bu çaba Başkanlık personeli için kanunun verdiği bir görev olsa da aynı zamanda dinin yüklediği bir sorumluluktur. Geleceğin güçlü toplumları çocuklara karşı sorumluluklarını fazlasıyla dert edinenler olacaktır.

Diyanet İşleri Başkanlığının Çocuklara Yönelik Din Hizmetleri

Diyanet Aylık dergileri Ağustos 2023 sayısı çıktı

Diyanet Aylık Dergi Temmuz 2023 sayıları çıktı

Afet Zamanlarında Dini Aktörlerin Toplumda Etkili Olma Yolları

Köye Ve Köy Halkına Adanmış Bir Ömür Ali Vahid Üryani

En Sadık Yoldaş Salih Amel

İnfak Ahlakı

Ahlaklı Bireyin Oluşmasında Kur’an’ın Rolü

Dünyevileşme: Anlamın Yitirilişi yada Varlık Yoksunluğu

Emanet Şuuruyla Anlam Kazanan İnsani Varlığımız

Muhammedü’l-Emin ve Emanet