Cami insanları günde beş vakit secdeye çağıran ilahi merkezdir. Kentin dört bir yanından insanlar gelir ve orada toplanırlar. Allah’ın el-Cami adının gölgesine girerler. O’na hamd ile tesbihte bulunurlar, kendileriyle O’nun arasında bir merdiven olan namaza dururlar ve O’nun katına yükselirler. Namaz mü’minin miracı, cami bu miracın mahallidir.
Cami namaz gibi varlık mertebelerinin tümünü ihtiva eder. Kıyam Rubûbiyeti, secde ubûdiyeti temsil eder. Rükû, ikisini birleştiren berzahtır. Celse Allah’ın arşı istiva etmesinden kinayedir. Selam ise O’nun güzel isimlerindendir. Teşehhütten sonra çıkış selamı O’na verilen veda selamıdır, ikinci selam ise manevi miracın sonunda dönülen varlığa verilen ilk selamdır. Camide bu sır gerçekleşir ve mü’min namazla birlikte Rabbine doğru yücelir.
Nasıl ki Allah’ın el-Câmi adı insanı birliğe çekiyorsa, cami de insanı Allah’ın güzel isimlerinin gölgesine çağırır. Gelin her vakit O’na biatınızı yenileyin. Siz tevhid ehlisiniz, toplanın, çoklukta birlik olun.
SÖZÜN ÖZÜ
Kendisiyle övünen kişi, etrafında kendisinden başka hiçbir şeyi görmez.
Kendinden başka hiç kimseyi görmemektense ama olmak daha iyidir. Müslihiddin Sa’di
