Merve Raziye Suna
Radyoterapi Teknikeri
Radyoterapi, iyonize olan radyasyonun hedef bölgenin iyileştirilmesinde kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Verilen yüksek dozdaki radyasyon, kanserli hücreleri öldürmekte ve bölünüp çoğalmalarını engellemektedir.
Hemen hemen tüm kanser tedavilerinde kullanılan radyoterapi, özellikle bazı kanser tipleri için tek tedavi yöntemidir. Çeşitli hasta gruplarında tek başına yeterli olabilirken ek olarak cerrahi ya da kemoterapi ile birlikte kullanılabilmekte; buna da tümörün yapısı, boyutu, cinsi, metastaz yapma durumu dikkate alınarak karar verilmektedir.
Radyoterapide amaç; bölgesel hasarı azaltmak, metastazı engellemek, hastanın yaşam süresini artırmak ve normal doku hasarını azaltmaktır.
Radyoterapi Ekibi
Radyasyon Onkoloğu: Radyoterapi alanında uzmanlaşmış hekimdir. Hastanın ihtiyacı olan tedavi tipini ve planını belirler.
Medikal Fizik Mühendisi: Cihazların uygun dozda radyasyon verip vermediğini denetler.
Dozimetrist: Tedavideki seans sayısı ve süresini belirler.
Radyoterapi Hemşiresi: Tedavi süresince hemşirelik hizmetleri verir, hastanın yan etkilerle başa çıkmasına yardımcı olur.
Radyoterapi Teknikeri: Tedavi öncesi hazırlıklarla ilgilenir.
Radyoterapinin İşlem Basamakları
. Öncelikle hastanın cihaz içindeki yatış pozisyonu belirlenir, bölgeye uygun sabitleme araçları takılır ve bilgisayarlı tomografi çekilir.
. Tümörlü ve/veya tümörün yayılımı için en riskli bölgeler belirlenir, korunması gereken normal dokuların tespiti yapılır.
. Bir radyoterapi seansından diğerine hedef hacmin aynı şartlarda ışınlanmasını sağlamak için dijital ortamda işaretlemeler yapılır.
. İşaretlenen alanın alacağı doz miktarının belirlenmesi, hedef bölgeye yakın risk altındaki organların korunması için bilgisayarlı planlama ardından, planın tedavi sırasında bir sorun oluşturmaması için kalite kontrol ve değerlendirme yapılır.
. Hazırlık seansı bitiminden sonra tedavinin gün ve saatleri hastaya bildirilir.
Tedavi Seansları
Radyoterapi, seanslara bölünerek verilir. Seans sayısı; kanserin tipine, evresine, ışınlamanın amacına ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Özel durumlar dışında tedavi şemalarının çoğu günde bir keredir ve haftada beş gün uygulanır. Sağlıklı hücrelerin kendisini toparlaması için haftada iki gün tedavi uygulanmaz.
Radyoterapi uzun ve yorucu bir süreçtir. Bu süreçte kullanılan yöntemlerin kaynağı radyasyondur. Radyasyon, tedavide tüm vücudu değil sadece hastalıklı bölgeyi tedavi etmeye yarar. Planlama evresinde gözle görülen tümör, tümöre yakın hastalık şüphesi olan dokular ve herhangi bir organ hareketine (solunum hareketi vb.) karşı emniyet sınırı verilir. Böylelikle radyasyon sadece verilen emniyet sınırlarına gönderilerek normal dokuların doz maruziyeti azaltılmış olur.
Yan Etkiler
Radyoterapi, kandaki alyuvarları etkileyerek hastanın kendisini yorgun, hâlsiz ve iştahsız hissetmesine neden olur. Akyuvarlardaki belirgin düşüş ise enfeksiyonlara karşı hastayı daha korunmasız hâle getirir.
Nadiren, trombositlerin azalması ile vücudun çeşitli yerlerinde küçük kanamalar, ciltte noktacıklar ya da çürüme tarzında görünümler oluşabilir.
Tedavi uygulanan bölgede cilt dokusunda hafif kızarıklıklarla başlayan sulu, açık yaralar oluşabilir.
Kimi durumlarda diş çürümeleri ve ağız içinde yaralar oluşabilir.
Tedavi uygulanan bölgede saç ve tüy dökülmesi görülebilir. Tedavi sonrasında bazen dökülen saçlar daha gür ve farklı renkte çıkabilir.
Tedavi esnasında ve sonrasında bir süre için göğüs kafesinde daralma hissi oluşabilir. Yutma güçlüğü yaşanabilir. Zaman zaman ishal, bulantı ve kusma görülebilir.
Radyoterapide görülen yan etkileri ve şikâyetleri minimum seviyeye indirmenin birçok yolu vardır. Fiziksel aktivite ve beslenme alışkanlıklarına dikkat etmek gibi. Ancak hasta, bu konuda duyum ya da tahminlerle hareket etmemelidir. Doktorunun verdiği tavsiyelere uyarak radyoterapinin başarısı ve kalitesi artırabilir.
Doğru Bilinen Yanlışlar
Radyasyon acı verir, göz ile görülür: Radyasyon beş duyu organı ile fark edilemez. Tadı yoktur, acı/ağrı hissettirmez.
Radyoterapi alan hasta radyasyon yayar: Hastanın radyasyon alması her yere radyasyon saçması anlamına gelmez. Çünkü işlem radyoaktif madde ile yapılmamaktadır.
Bilgisayarlı tomografi sırasında alınan doz metastaz riski oluşturur: Metastaz durumu tedavi ile ilişkilendirilmemelidir. Aksi bir durumda radyoterapinin amacından çıkılmış olur.
Radyoterapi tüm vücutta saç-tüy dökülmesine sebep olur: Radyoterapi ile kemoterapi birbirine karıştırılmamalıdır. Kemoterapide, tümör hücreleri ile birlikte bağışıklık sistemi için savaşan hücreler de ölmekte, bu durumda en ufak bir grip vücudun savunma mekanizmasını çökertebilmektedir. Yine vücuda alınan bu ilaçlar vücut genelinde saç-tüy dökülmesine sebep olmaktadır. Radyoterapide ise yüksek doz maruziyeti sonrası sadece hedef alanda tüy dökülmesi meydana gelmektedir.
